Deze nieuwsbrief gaat over een inkijk in een bijzonder proces van een jongeman in het voortgezet onderwijs – waar Eigen-Wijs in Zorg de dienst schoolbegeleiding heeft gefaciliteerd en mooie ontwikkelingen in meemaakt.
Ik noem hem Kees. Basisonderwijs is voor Kees een ramp geweest – ze wisten met hem geen raad. Enerzijds zijn leeftijd ver vooruit, te wijs en bijdehand. En anderzijds worstelend met zaken die voor klasgenoten vanzelfsprekend zijn. De basisschool was een nare tijd.
Blij zijn hij en zijn ouders dan ook met een nieuwe start in het voortgezet onderwijs. Er is een passende setting, waar veel vrijheid is en ruimte is voor ieders eigenheid. Het eerste jaar doorloopt Kees redelijk. Maar naarmate er meer van hem gevraagd wordt, wordt het problematischer. Hij vertoont grote weerstand naar zaken die moeten, accepteert met moeite gezag en komt onvoldoende tot werken en mist daarin ook vaardigheden.
Ondanks dat er veel begrip is voor de unieke mens in deze setting, valt Kees met zijn gedrag toch echt uit de toon, hij gedraagt zich vreemd en hij is daarop niet aanspreekbaar.
Kees doet (kort gezegd) waar hij zin in heeft en houdt zich uitsluitend op een creatieve manier bezig met zijn grootste hobby. Onderwijzend personeel krijgt hem amper aangezet tot het werken aan bepaalde basiskennis of vakgerichte stof. Sociaal valt hij buiten de groep. Anderen boeien hem niet veel. Deze situatie groeit het onderwijzend personeel boven de pet en onze hulp wordt ingeroepen. Ik, Hetty Koenraads, ga met de vraag aan de slag.
Over een drempel moeten.
Hoewel normaal uitgangspunt is dat bij een puber motivatie is om mee te werken aan hulpverlening, kan ik op voorhand weten dat ik bij Kees eerst over een drempel zal moeten. Immers, duidelijk is dat iedereen om hem heen een probleem ervaart, behalve Kees zelf.
Hij heeft alleen last van mensen die zeuren. Gelukkig heb ik in het proces, school en ouders volledig achter me staan. Sterker nog, als dit niet lukt, kan Kees niet op deze school blijven.
En dit is precies wat ik inzet. Want hoe doe ik dat dan…? Ik weet dat Kees het naar zijn zin heeft op deze school. Benoem naar hem dat ik in opdracht van school werk en omdat zijn ouders dit willen. We zijn dus tot elkaar veroordeeld. Hoe beter hij meewerkt, hoe minder vaak en lang hij mij zal zien. Verder werk ik aan vertrouwen door betrouwbaar te zijn, emotioneel neutraal en geduldig. Leidend principe in mijn aanpak is ‘voor wat, hoort wat’.
Ofwel, alles wat hij doet heeft consequenties, positief of negatief.
Aansluiting
In wekelijkse gesprekken met Kees luister ik goed, ik kijk voorbij zijn uiterlijke gedrag en sluit aan bij het gevoel dat er onder ligt (veelal onzekerheid, onmacht, onvermogen). In de eerste weken wordt dit stellig ontkend. Hij heeft geen probleem, hij heeft geen vraag. Ik spreek met een zo goed gebekte jongen dat het voor mijn brein topsport is om hem een stap voor te blijven. Zijn overlevingsstrategie heet vermijding. Hij is iedereen te snel af, ontloopt, verzint uitvluchten, ontkent dingen gezegd te hebben, you name it.
Het net moet zich sluiten. Ik maak een strak plan, waarbij ik echt fijn kan rekenen op zijn leerkracht die hierin samen optrekt, om te zorgen dat Kees zelf de last gaat ervaren van zijn gedrag. Ofwel, hij kan zijn tijd in de werkplaats verdienen. Heeft hij bepaalde taken af, krijgt hij letterlijk een ticket om de werkplaats in te mogen en datgene te doen wat hij het liefste doet. Zelfs de werkplaats assistent zit in ons complot natuurlijk en het zijn weken van zeer intensieve communicatie over en weer.
Ik heb Kees erg boos tegenover me gehad, we hebben stiltes doorstaan van minimaal een half uur, hij heeft me tegen een muur laten kletsen, blikken toe geworpen en opgelucht weer zien vertrekken.
Andere taal spreken
Toch ben ik door zijn pantser heen gebroken, in al zijn wijsheid ben ik met hem gaan redeneren hoe hij er voor kon zorgen dat die volwassenen ophouden met zeuren. Heb ik in andere taal uitgelegd wat ze nu precies van hem willen. En ben ik over bepaalde zaken echt de strijd aan gegaan over het zich houden aan regels. In dit hele proces is voor Kees veel uitleg nodig. Waarom zou hij zich houden aan een regel die in zijn ogen geen zin heeft? Simpel omdat die voor iedereen geldt. Ik heb Kees vooral zijn eigen antwoorden laten geven. Hoe kan hij het voor zichzelf aanvaardbaar maken dat hij een jas in zijn kluisje moet doen? Hoe kan hij waarde toekennen aan zijn deelname aan de kring op een manier dat anderen hem begrijpen. Kees luistert vooral of gaat in discussie. Ik trigger hem om zijn wijsheid niet alleen in te zetten om zijn eigen mening te onderbouwen, maar bewust op zoek te gaan naar de contra’s. Zodat hij echt een brede visie krijgt.
In het geven van zin sluit ik aan bij zijn grote passie. Ik maak op allerlei manieren visueel hoe hij daar komt waar hij zijn wil – en hoe bepaalde (vak-)kennis hem daarin gaat ondersteunen. We maken een compleet eigen leerlijn, aansluiten bij zijn interesse, om stap voor stap opdrachten te gaan vormgeven, waarbij hij buiten zijn eigen comfort-zone rijkt en de verbinding legt met vakken.
Ontdekken van leren en het kunnen
Kees gaat ontdekken dat hij leert, dat hij het kan. Hij laat zich voorzichtig door de leerkracht helpen in basale vaardigheden als planning en opbouw van een taak. De stappen houden we klein. Kees doet succes-ervaringen op. Van mij krijgt hij sociale opdrachten gericht op anders leren denken, inbreng geven in de groep, letterlijk om zich heen leren kijken. In de omgang met mij leert hij sociale vaardigheden, hij wenst me een prettig weekend toe, stelt me een vraag, neemt verantwoordelijkheid in het gesprek, maakt notities van wat belangrijk is en kan samenwerking laten zien. Kees kan eindelijk naar buiten komen met de paniek die er vaker onder zijn priemende ogen ligt. Hij kan bespreken dat hij zaken als druk ervaart – en meedenken over een oplossing. Na het eerste jaar nemen vakken het grootste deel van zijn programma in beslag. Hij vraagt er zelf om die niet meer te koppelen aan zijn eigen hobby – hij wil leren. Kees werkt keihard en de ontspanning in de werkplaats is niet meer nodig.
Dank je wel Kees…
Hij groeit in zelfstandigheid – stap voor stap bouwen vaardigheden zich op. Inmiddels is hij een voorbeeld voor anderen. Kees zal een jongen blijven die heel goed alleen kan werken en zijn, maar hij kan goed in een groep functioneren en heeft oog voor anderen. Accepteren van gezag is al lang geen issue meer. Kees gedraagt zich correct en waardeert de kennis en kunde die hij bij volwassenen kan halen. Met een brok in mijn keel, en een lach op het gezicht nam ik afgelopen maand afscheid. Kees doet het top – ik bewonder zijn proces, waar hij nog elke dag aan voortbouwt en ben hem dankbaar voor alles dat hij mij ondertussen leerde. Want ja, het was een harde noot om te kraken. Ik mocht creatief op zoektocht. Maar wat een parel van binnen! Dank je wel Kees….